Tak jak obiecałam w social media tak dzisiaj dodaję wpis gdzie możecie zapoznać się ze stanowiskiem, które napisałam w imieniu Strumienia Blockchain i kryptowaluty działającego przy Ministerstwie Cyfryzacji. Dotyczy nowej ustawy o AML i cyfrowych walut. 3 majcie kciuki, żeby je uwzględniono w Ministerstwie Finansów.
Regulacje cyfrowych walut. O co chodzi?
Zmiany w polskiej regulacji podyktowane są wnioskiem KE, o którym przeczytacie poniżej jak i zaleceniami FATF i generalnie nie dotyczą tylko Polski, ale i całej UE. Z tą małą różnicą, że niektóre zagadnienia może mieć Polska na plus niż inne kraje. Przykładem jest definicja waluty wirtualnej, rachunku czy choćby wprowadzenia instytucji uprzednich konsultacji, o które postuluję. Natomiast zakres obowiązków to już tutaj jest kwestia dostosowania.
Czy regulacja w ogóle jest potrzebna?
Obowiązki w zakresie AML są nieuniknione i większość podmiotów wprowadza procedury i standardy. Jednak obrót walutami wirtualnymi odbywa się z udziałem konsumentów, których interesy także muszą być zabezpieczone i chronione przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi czy czynami nieuczciwej konkurencji albo wręcz zaniedbaniami ze strony bezpieczeństwa. Regulacja nie jest czymś złym o ile odbywa się w ramach współpracy z organem nadzorczym i daje pewność przedsiębiorcy co do poprawności prowadzenia biznesu. Jeśli taki poziom stabilności uda się osiągnąć, regulacja może mieć pozytywny wydźwięk.
Stanowisko do projektu
Poniżej stanowisko do projektu. Pracuję z firmami takimi jak giełdy i kantory i spokojnie przy uwzględnieniu tych zmian nie trzeba będzie wprowadzać się z firmą poza PL, a wręcz przeciwnie być może lepiej rozwinie się rynek na płaszczyźnie B2B i dzięki regulacji powstaną nowe usługi oferujące rozwiązania dla firm, które dotąd obawiały się bezpośredniej akceptacji walut wirtualnych.
Jeśli nie czytałeś/nie znasz projektu ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 4 maja 2017r. możesz zapoznać się z nim tutaj.
I. Instytucja obowiązana
Projekt ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 4 maja 2017r. (dalej jako „Projekt“) rozszerza katalog instytucji obowiązanych. Jedną z nich mają być wymienione podmioty w art. 2.1 pkt. 13. Wydaje się, że katalogiem instytucji obowiązanych nie powinny być objęte inne podmioty niż tzw. giełdy i kantory, które są zdolne do weryfikacji i identyfikacji swoich klientów oraz śledzenia wewnątrz transakcji. Jest to także uzasadnione zaleceniami FATF[1]. Mając zaś na uwadze wniosek dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady przedstawiony 5 lipca 2016r. zmieniający dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu i zmieniająca dyrektywę 2009/101/WE (dalej jako“ Wniosek“) do katalogu instytucji obowiązanych należałoby dopisać „dostawców kont waluty wirtualnej“ w ścisłym tego słowa znaczeniu.
Podmioty, które np. umożliwiają akceptację bonów lub ticketów opartych na walucie wirtualnej nie powinny być instytucją obowiązaną, gdyż nakłada to nieadekwatny ciężar obowiązków na te podmioty. Obecna propozycja pkt c) jest zatem zbyt szeroka. Jednocześnie nie jest to uzasadnione ani pod względem bezpieczeństwa konsumentów ani przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy by nadmiernie rozszerzać krąg podmiotów, które mają być instytucją obowiązaną.
Ograniczenie pkt. c) wyłącznie do gier komputerowych powoduje także ten problem, że istnieje wiele serwisów, które w obrębie swoich usług mają własną walutę wirtualną, tzw. kredyty, które są niewymienialne poza serwisem, ale służą do zakupów w serwisie. W tym znaczeniu nie mają zatem samodzielnego znaczenia gospodarczego, ale nie są używane wyłącznie w grach komputerowych. Celowe zatem jest wprowadzenie modyfikacji pkt. 13, co sprzyja przejrzystości co do podmiotów, które mają być objęte regulacją tak by nie stwarzać tym samym niepewności prawnej.
Proponowany zapis
„podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
- udostępnienia platformy do wymiany walut wirtualnych,
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
- prowadzenia rachunków walut wirtualnych i usług przechowywania danych uwierzytelniających niezbędnych do uzyskania dostępu do walut wirtualnych zgromadzonych na tych rachunkach.“
W odniesieniu do pkt. a) będą to giełdy, które nie wymieniają a jedynie pośredniczą w wymianie. W odniesieniu do pkt. b) i c) będą to zarówno giełdy jak i kantory, które takie usługi świadczą na rzecz swoich klientów. W odniesieniu do pkt. d) będą to podmioty, o których mowa we Wniosku.
II. Rachunek
Mając na uwadze implementację do porządku krajowego przepisów unijnych oraz wskazane jw. uwagi wydaje się zasadne by definicja rachunku w powiązaniu do walut wirtualnych była jednoznaczna i wskazywała na „portfel“, który pełni rolę rachunku. Art. 2.2 pkt. 20e) Projektu nie odpowiada temu.
Proponowany zapis:
„zbiór prywatnych kluczy lub oprogramowanie do zarządzania nimi oraz do przeprowadzania transakcji wymiany z udziałem walut wirtualnych mającej znaczenie w obrocie gospodarczym, zawierająca daną wartość waluty wirtualnej.“
Wydaje się, że transakcje wymiany z udziałem walut wirtualnych, które to transakcje nie mają znaczenia w obrocie gospodarczym nie powinny być objęte regulacją i należy to ująć w regulacji. Dotyczy to np. dostawców usług, którzy w obrębie swoich serwisów tworzą wirtualne tokeny czy tickety, które to pozwalają użytkownikom kupować np. usługi premium w serwisie.
III. Waluta wirtualna
Wydaje się, że uzasadnione jest objęcie regulacją walut wirtualnych, których funkcją jest wyłącznie funkcja środka płatniczego. Art. 2.2. pkt. 29 Projektu wymaga zatem delikatnej zmiany by nie objąć swym zasięgiem podmiotów, które w intencji prawodawcy nie mają być instytucją obowiązaną. Należą do nich choćby wspomniani wyżej dostawcy usług umożliwiający korzystanie wewnątrz serwisu z walut wirtualnych na potrzeby tego serwisu.
Proponowany zapis:
„walucie wirtualnej – rozumie się przez to nośniki wartości, które mają dwukierunkowy przepływ płatności, tj. są wymienialne w obrocie gospodarczym na waluty będące środkami płatnicznymi i odwrotnie lub waluty wirtualne i mogą być podzielne, a ich główną funkcją jest funkcja środka płatnicznego. Waluta wirtualna nie jest prawnym środkiem płatniczym ani pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, ani też instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.“
Istotną cechą jest objęcie regulacją nośników wartości, które mogą być wykorzstywane w obrocie i celowe wydaje się tutaj zaczerpnięcie z opisu walut wirtualnych z orzeczenia ETS w sprawie C‑264/14 z dnia z dnia 22 października 2015 r.[2] , w którym zostały wymienione przesłanki jakie muszą zaistnieć dla zwolnienia z podatku VAT transakcji wymiany wirtualnej waluty „bitcoin” i innych walut wirtualnych wykazujących cechy „bitcoin“ na waluty tradycyjne.
IV. Uprzednie konsultacje
Regulacja rynku walut wirtualnych w Rzeczypospolitej Polskiej może być kluczowa nie tylko w regionie, ale i na świecie i przyczynić się do rozwoju branży FinTech na terenie Polski poprzez stabilizację i przejrzystość przepisów. Projekt nie uwzględnia jednak w zakresie zasadań Generalnego Inspektora Inspekcji Finansowej uprzednich konsultacji, których wprowadzenie może istotnie wpłynąć i to w znaczeniu pozytywnym na zainteresowanie się jurysdykcją polską. Wydaje sie, że zmiana o tak niewielkim charakterze jak zaproponowany poniżej może dać jasny sygnał, że przepisy, o których mowa w Projekcie oraz podejście organu nadzorczego może pełnić rolę odpowiednika np. brytyjskiego sanboxu regulacyjnego. Mając to na uwadze proponuje się dodanie w art. 8.1 pkt. 13) o treści:
Proponowany zapis:
„na wniosek instytucji obowiązanej zapewnić uprzednie konsultacje w zakresie zapewnienia przez instytucję obowiązaną przestrzegania obowiązków wynikających z przepisów, o których mowa w ustawie. W ramach konsultacji instytucja obowiązana przedkłada Generalnemu Inspektorowi wyniki oceny skutków planowanych procedur czy też środków w celu zminimalizowania ryzyk naruszenia przepisów ustawy, a Generalny Inspektor udziela pisemnych zaleceń w zakresie ich przyjęcia lub zmiany“.
Powyższe wydaje się niezbędne do tego by instytucje obowiązane otrzymały jasny sygnał, że mogą liczyć na współpracę z krajowym organem nadzorczym. Jednocześnie praktyki uprzednich konsultacji znane są w innych jursdykacjach i choćby na gruncie rozporządzenia o ochronie danych osobowych wprowadzono je wprost we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Wydaje się wysoce prawdopodobne, że regulacja walut wirtualnych bez wprowadzenia uprzednich konsultacji może spowodować migrację firm poza granice Rzeczypospolitej Polskiej co przedłoży się na utratę wpływów do budżetu. W większości są to bowiem firmy młode, startupy, dla których organ nadzorczy – regulator – kojarzy się z wymaganiami, którym są w stanie sprostać tylko banki czy instytucje posiądające budżety znacznie przekraczające ich możliwości. Jednocześnie jednak warto podkreślić, że w ramach Strumienia Blockchain i Kryptowaluty powstał Kanon Dobrych Praktyk, który podpisały także giełdy i kantory nie posiadajace swojej siedziby czy przedstawicielstwa w Polsce. Oznacza to, że firmy te przyglądają się mocno temu co dzieje się w polskiej jurysdykcji. Uprzednie konsultacje, które pozwoliłyby wypracować konkretne rozwiązania dla firm, które następnie byłyby przez nie oceniane, poddawane ocenie organu nadzorczego byłoby dobrym rozwiązaniem. Jednym z takich pomyśłów jest zacieśnienie współpracy ze Związkiem Banków Polskich oraz stworzenie procedur do wymiany informacji, które pozwalałyby firmom będącym instytucją obowiązaną do szybszego reagowania na wykrywanie ewentualnych fraudów i ścisłą współpracę w tym zakresie zarówno z Generalnym Inspektorem jak i z bankami.
Jednocześnie jednak uprzednie konsultacje mogą zatrzymać migrację do innych jurysdykcji niż Polska gdyż dają jasny sygnał, iż organ nadzorczy jest otwarty na współpracę z instytucjami obowiązanymi w zakresie takim w jakim może dokonać wstępnej oceny czy planowane środki i procedury są akceptowalne dla organu nadzorczego czy też uznawane za niewystarczajace.
Nie wydaje się celowe wprowadzenie tutaj rozróżnienia na poszczególne instytucje obowiązane. Jednocześnie wprowadzenie tego zapisu nie spowoduje żadnych nakładów po stronie organu nadzorczego, których nie byłby w stanie zrealizować. Wręcz przeciwnie pozwoli na efektyną ocenę planu działań i lepszą pracę punktu kontaktowego.
V. Podsumowanie
Projekt uwzględniający zmiany jak wskazane w niniejszym piśmie wypełni zobowiązania ustawodawcy polskiego do implementacji przepisów. Jednocześnie też środowisko jest gotowe na implementację obowiązków przy zachowaniu przejrzystych definicji i wprowadzenia uprzednich konsultacji, które gwarantowałyby namiastkę sanboxu regulacyjnego, którego dla branży FinTech tak bardzo w Polsce brakuje.
Podpisano:
Beata Marek
[1] http://www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/Guidance-RBA-Virtual-Currencies.pdf , czerwiec 2015
[2] http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:62014CC0264&from=EN , dostęp 12 maja 2017r.
Autor grafiki promującej wpis: